Renesans był zupełnie nowym okresem w sztuce. Wpływy Kościoła zmniejszyły się, a życie kulturalne Europy zaczęło kwitnąć. Koncertów można już było słuchać nie tylko w kościołach, ale także w salach pałacowych czy na zamkowych dziedzińcach.

Renesansowa muzyka poważna zaczęła być świecka i wykonywano ją dla czystej radości oraz przyjemności słuchacza.

Okres ten nie był jednolity, choć można go podzielić na dwa etapy rozwoju:

1. Lata 1430-1500 – początkowy etap renesansowej muzyki poważnej, w którym zauważalne były już nowe tendencje w tworzeniu muzyki, choć wciąż przebrzmiewały echa minionej epoki.
2. Lata 1500-1600 – rozkwit muzyczny renesansu, w którym powstawały nowe formy muzyczne.

Epoka renesansu obejmowała okres od początku XV w. aż do końca XVI w. Ars antiqua odeszła wówczas w zapomnienie, a rozwijała się ars nova (polifonia). Muzykę tworzono już nie tylko dla Boga, ale również dla ludzi. Nie opierano jej wyłącznie na partyturach, lecz coraz częściej pisano i interpretowano ją ze słuchu.

Najwybitniejszymi kompozytorami tego okresu byli:

• Giovani Pierluigi da Palestrina,
• Orlando di Lasso,
• Tomas Luis de Victoria,
• Andrea Gabrieli,
• Jakub Obrecht,
• Wilhelm Dufay,
• Mikołaj Gomółka (nazywany pierwszym polskim kompozytorem narodowym),
• Wacław z Szamotuł.

Muzykę tworzyły i wykonywały również kobiety:

• Maddalena Casulana (komponowała madrygały),
• Anna Guarini,
• Laura Peverara,
• Virginia Vagnoli.

Renesansowa muzyka poważna rozwijała się głównie we Włoszech: w Padwie, Bolonii, Florencji i Modenie. Działo się tak dlatego, iż to właśnie tutaj ludność miała czas oraz pieniądze na interesowanie się sztuką, zaś artyści mieli możliwości zdobycia patrona.

Renesans stanowił epokę zmian także w technice budowania nowych instrumentów. Stare natomiast modyfikowano, aby zmieniły one barwę i rejestry dźwięku. W XVI wieku rozwinęło się także słynne włoskie lutnictwo, a tworzone przez Stardivariego, Amatiego i Guarneriego skrzypce do dziś stanowią niedościgniony ideał i wzór.

Renesansową muzykę poważną wykonywano zazwyczaj przy akompaniamencie harfy lub lutni. Za panowania Henryka VIII dwór przepełniała głównie muzyka fletowa. Do innych popularnych instrumentów należały: trąbki, szpinety, wiole, klawesyny, klawikordy, wiginały, liry, organy oraz rogi z drewna i kości słoniowej.

Do nowego gatunku muzycznego stworzonego w renesansie należała przede wszystkim ballada. Za jej ojca uważa się Francesco Landiniego. W muzyce świeckiej dominowały francuskie chansony, suity, włoskie madrygały i pieśni (w tym m.in. frotolle, villanelle i balletto). Natomiast głównymi gatunkami muzyki religijnej pozostawały: oficjum, msza oraz motet (najczęściej z tekstem psalmodycznym).

W epoce renesansu muzyka zaczęła być uważana za sztukę i zaczęto zwracać uwagę na wartość muzyki i jej wpływ na człowieka. Dominująca była muzyka wokalna, chociaż z czasem większą rolę zaczęły odgrywać instrumenty. Muzycznym ideałem stała się śpiewna i płynna melodia. Renesansowa muzyka poważna dążyła do naturalności wyrazu, a nawet naśladownictwa dźwiękowego, które można było zauważyć przede wszystkim w madrygałach.